استان كردستان، در دامنه‌ها و دشت‌هاي پراكنده رشته‌كوه‌هاي زاگرس مياني، استاني سرسبز و زيباست كه مي‌تواند به يكي از قطب‌هاي گردشگري تبديل شود. غاركرفتو يكي از مقاصد شاخص گردشگري در كردستان است.

غار كرفتو بزرگترين غار باستاني ايران و يكي از غارهاي صخره اي ديدني و منحصر به فرد است كه نمونه اي كم نظير از معماري دست كَن مي باشد كه براي روزگاراني طولاني سكونتگاه انسان بوده است. اين غار به حدي وسيع است كه هنوز هيچ كس نتوانسته تمام قسمت هاي آن را ببيند.

در ۷۶ كيلومتري شهر سقز، در ميان يك رشته كوه آهكي يكي از شاهكارهاي معماري صخره اي قرار دارد كه از حدود ۷۰۰۰ سال پيش، در دوره هاي مختلف محل زندگي انسان بوده است. آثاري از وجود پناهگاه ها، دخمه ها و حفره ها نيز در كنار غار، سكونتگاه بودن آن را تاييد مي كنند و ساختار متفاوت آن، بسياري را به اين مكان مي كشاند تا با پيمودن ۲۲۰ پله خودشان را به درون غار برسانند.

اين غار بزرگترين غار دست كن و طولاني ترين غار تاريخي ايران مي باشد كه دو بخش طبيعي و دست كن را در خود جاي داده و به صورت آپارتماني ۴ طبقه براي سكونت انسان ساخته شده است. اين اثر ارزشمند در تاريخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ي ثبت ۳۳۰ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌ است.آثار باستاني غار كرفتو نشانگر وجود تمدن و حيات تا دو هزار سال قبل از ميلاد در اين منطقه است. اين غار در 31 كيلومتري شمال غرب شهر ديواندره  در استان كردستان قرار گرفته است.

شايد تصورش برايتان مشكل باشد اما حدود ۶۵ تا ۲۵۱ ميليون سال قبل يعني همزمان با دوره مزوزوييك، اين غار خودش را در زير آب پنهان كرده بود و در اواخر همين دوره در اثر بروز خشكسالي، از ميان آب سربرآورده است. هنوز هم آب در جاي جاي غار جريان دارد و براي گشت و گذار در برخي قسمت هاي آن بايد از قايق هاي كوچكي بهره برد.

اين غار در ارتفاعي بيش از 100 متر از سطح زمين قرار دارد كه براي رسيدن به آن بايد بيش از 180 پله را طي كرد. فضاهاي داخل غار توسط حجاران تراشيده شده و اتاقها، راهروها و دالانهاي متعددي به وجود آمده است كه به هم مرتبط اند و نورگيرهايي به سمت بيرون در آنها تعبيه شده‌ است.  بر سر در يكي از اتاقهاي طبقه سوم كتيبه اي يوناني وجود دارد و به همين علت غار را معبد هراكلس (هركول ) مي نامند ، در اين كتيبه آمده: "در اين جا هراكلس سكونت دارد باشد كه پليدي در آن راه نيابد"

بر ديواره عمودي طبقات مختلف غار آثار متعددي از گوزن مارال، سواركار با اسب، حيواناتي ناشناس و غيره وجود دارد كه به سختي قابل مشاهده اند كه در ميان آنها نقش هاي گوزن هاي مارال كه تعداد آنها در طبقه دوم به چهار مورد مي رسد از همه قديمي ترند.

اين غار صخره اي منحصر به فرد، در تاريخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۳۰ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است.

منبع: سايت راهنماسفر